دیافراگم یکی از مهم‌ترین مباحث در تمام حوزه‌های عکاسی به شمار می‌آید. اهمیت این مبحث به اندازه‌ای است که در لنزهای تخصصی و حرفه‌ای عکاسی عدد دیافراگم ذکر می‌شود و عکاسان حرفه‌ای با توجه به این عدد اقدام به خرید لنز می‌کنند. می‌توان گفت این عدد به خودی خود ارزش ندارد و زمانی ارزش پیدا می‌کند که شما به‌عنوان عکاس کاربرد آن را بشناسید و بتوانید در مواقع مختلف با توجه به شرایط نوری متنوعی که پیش می‌آید، درجه آن را تغییر داده و از آن استفاده کنید. در این مطلب می‌خواهیم شما را با کاربرد دیافراگم در عکاسی و هر آن‌چه لازم است در مورد آن بدانید، آشنا کنیم. با ما همراه باشید.

دیافراگم در عکاسی به چه معنا است؟

اگر بخواهیم دیافراگم در دوربین و عکاسی را به زبان ساده شرح دهیم، باید بگویم دیافراگم دریچه مخصوص با تیغه‌های متحدالمرکز است که درون لنز دوربین به کار رفته‌ و از طریق آن، نور محیط به داخل بدنه دوربین انتقال پیدا می‌کند. در حقیقت می‌توان گفت کاری که دیافراگم دوربین انجام می‌دهد، بسیار شبیه به فرایند دریافت نور در چشم انسان است.

حتما دیده‌اید زمانی که فردی در محیط‌های بسیار نورانی یا بسیار تاریک قرار می‌گیرد، مردمک چشمش گشاد یا تنگ می‌شود. فرایند باز و بسته بودن دیافراگم در عکاسی هم به همین صورت است. شما به‌عنوان عکاس می‌توانید با توجه به شرایط نوری محیطی که برای پروژه‌های خود انتخاب می‌کنید، اندازه دیافراگم را کوچک یا بزرگ کرده و میزان ورود نور به سنسور دوربین را کنترل کنید.

تاثیر دیافراگم در عکاسی چیست؟

تغییر میزان نوردهی با کنترل دیافراگم در عکاسی

دیافراگم می‌تواند اثرات متنوعی روی تصاویری که ثبت می‌کنید بگذارد. برای مثال یکی از اصلی‌ترین اثرات آن، تغییر میزان روشنایی یا نوردهی نهایی تصاویر است. همان‌طور که گفتیم، با تغییر دادن اندازه دیافراگم دوربین میزان نوری که به سنسور دوربین می‌رسد تغییر کرده و درجه روشنایی عکس شما هم به تبع تغییر می‌کند.

مشخص است یک دیافراگم باز در عکاسی باعث عبور نور زیادی شده و نهایتا هم خروجی پروژه روشن‌تر خواهد بود. در مقابل کوچک‌تر کردن دیافراگم نتیجه نهایی را عوض کرده و تصاویر شما را تیره‌تر می‌کند. استفاده از دیافراگم برای جذاب‌تر کردن نور تصاویرتان یک تکنیک است.

برای مثال اگر لوکیشن شما تاریک بوده و نور محیطی کمی در آن وجود دارد، می‌توانید برای هر چه روشن‌تر کردن عکس‌هایتان دیافراگم دوربین را بازتر کنید و بالعکس، در محیط‌های پرنور برای نرم‌تر و ملایم‌تر شدن بافت نور درجه دیافراگم را پایین‌تر بیاورید.

تغییر عمق میدان با کنترل دیافراگم در عکاسی

یکی دیگر از مهم‌ترین تاثیرات دیافراگم، تغییراتی است که به کمک آن در عمق میدان تصاویرتان ایجاد می‌شود. اما عمق میدان چیست و چه تاثیری دارد؟ تاثیر عمق میدان را در تصاویری می‌توان دید که قسمت‌های جلویی آن کمی شارپ‌تر از قسمت‌های انتهایی آن دیده می‌شوند. در حقیقت هر چه فاصله‌ کانونی لنز دوربین شما بیشتر باشد، زاویه دید نهایی هم باریک‌تر شده و نقطه‌ کانونی تصویر در فاصله‌ی دورتری دیده می‌شود.

بعضی عکس‌ها عمق میدان کمی دارند و این را می‌توان با خارج شدن پس‌زمینه عکس از نقطه فوکوس متوجه شد. در مقابل بسیاری از عکس‌ها هم عمق میدان زیادتری دارند و نه سوژه و نه پس‌زمینه در آن‌ها از فوکوس خارج نمی‌شود. حال بیاید ببینیم تاثیر دیافراگم بر عمق میدان چیست! دیافراگم به شما اجازه می‌دهد که میزان بزرگی یا کوچکی‌ فاصله شارپ یا فوکوس بودن را انتخاب کنید.

هر چه دریچه دیافراگم لنز شما بزرگ‌تر باشد، عکس هم روشن‌تر خواهد بود و البته فاصله شارپ بودن آن کاهش پیدا خواهد کرد. این‌جا است که می‌گوییم تصویر نهایی عمق میدان بسیار کمی دارد و تمام عناصر موجود در کادر حتی اگر در نزدیک‌ترین فاصله نسبت به سوژه هم قرار گرفته باشند، تار خواهند بود. و بالعکس، هر چه دریچه دیافراگم کوچک‌تر باشد، تصویر نهایی‌ تاریک‌تر شده، عمق میدان بالاتری خواهد داشت و کیفیت تصویر هم بیشتر خواهد شد.

تنظیم دیافراگم دوربین

تنظیم درست دیافراگم در دوربین اهمیت زیادی دارد. توصیه می‌کنیم این کار را به‌صورت دستی انجام دهید و زیاد به تنظیمات اتوماتیک دوربینتان اعتماد نکنید؛ چرا که هیچ‌کس بهتر از شما نمی‌تواند شرایط نوری محیط را بررسی کرده و بر اساس آن بهترین درجه دیافراگم را اعمال کند. زمانی که می‌خواهید دیافراگم دوربین را تنظیم کنید، ۲ حالت پیش روی شما قرار می‌گیرد؛ ۱- تقدم دیافراگم ۲- حالت دستی.

حالت تقدم دیافراگم عموما در دوربین‌های DSLR با حرف A یا Av و حالت دستی معمولا با حرف M نمایش داده می‌شود که می‌توانید به کمک دکمه چرخان بالای دوربین هر یک از این مودها را انتخاب کنید.

اما تفاوت این دو مود چیست؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم شما در حالت تقدم دیافراگم تنها می‌توانید میزان گشودگی دیافراگم خود را انتخاب کرده و دوربین به شکل اتوماتیک با توجه به درجه دیافراگم و نور محیط سرعت شاتر را تنظیم می‌کند. در حالت دستی هم که اوضاع مشخص است؛ کنترل هر دو پارامتر بر عهده شما بوده و می‌توانید گشودگی دیافراگم و سرعت شاتر را با توجه به پروژه عکاسی خود و میزان نوری که نیاز دارید، تنظیم کنید.

بیشنر بخوانید: عکاسی چیست؟ همه چیز درباره هنر و حرفه عکاسی

استفاده از حالت‌ تمام اتوماتیک در تنظیم دیافراگم

باید بدانید شما در حالت‌های تمام اتوماتیک نمی‌توانید هیچ کدام از تنظیمات نوردهی دوربین خود را تنظیم کنید و این خود دوربین است که به شکل مستقل و خودکار تمام آن‌ها را تنظیم می‌کند. در حقیقت دوربین با توجه به شرایط نوری که در آن قرار دارد دیافراگم، ISO و سرعت شاتر مناسب را تنظیم کرده و با فشردن دکمه شاتر به شما نشان می‌دهد.

این فرایند چگونه اتفاق می‌افتد؟ تمام دوربین‌های دیجیتال دارای سنسور نورسنج داخلی‌اند و به کمک این سنسور می‌توانند میزان نور لوکیشن عکاسی شما را اندازه‌گیری کرده و تنظیمات مناسب سه فاکتور گفته‌شده را اعمال کند.

البته همان‌طور که گفتیم زیاد نباید به هوش دوربین در این زمینه اعتماد کنید و استفاده از این مود برای زمان‌هایی است که فرصت تغییر سریع تنظیمات دوربین برای عکاسی را ندارید. در حقیقت بسیاری از عکاسان مبتدی و کارآموزان از این مود برای عکاسی استفاده می‌کنند. بیشتر بخوانید: بهترین دوربین عکاسی حرفه ای

بازه میزان گشودگی دیافراگم در لنزها

همه لنزها با هر نوع کاربردی دارای محدودیت در میزان گشودگی دیافراگم بوده و به هنگام خرید با نگاهی به لیبل و مشخصات فنی درج‌شده در آن می‌توانید بازه‌ای که برای حداقل و حداکثر گشودگی دیافراگم آن تعریف شده است را مشاهده کنید.

برای تقریبا تمام عکاسان حرفه‌ای اصولا حداکثر گشودگی دیافراگم است که از اهمیت زیادی برخوردار بوده و عکاسان ترجیح می‌دهند لنزی را خریداری کنند که آخرین درجه گشودگی دیافراگمش بالا باشد؛ چرا که این عدد بیانگر قدرت لنز در دریافت بیشترین میزان نور ممکن است و به عکاس این امکان را می‌دهد که در محیط‌های تاریک هم با کیفیت بسیار بالا عکاسی کند.

برعکس، حداقل میزان گشودگی دیافراگم لنزها اهمیت زیادی ندارد؛ چرا که تقریبا تمام لنزهای مدرن موجود در بازار از حداقل دیافراگم f/16 و یا کمتر از آن بهره‌مند هستند و این عدد می‌تواند انتظارات شما را در حداقل گشودگی دیافراگم برآورده کند.

در حقیقت احتمال این‌که نیاز به استفاده از لنزهایی با گشودگی دیافراگم کمتر از این پیدا کنید، بسیار پایین است. در مقابل حداکثر گشودگی دیافراگم اهمیت زیادی دارد، تا جایی که این عدد در نام لنزها هم قید می‌شود.

لنزهایی که حداکثر گشودگی دیافراگمشان در محدوده f/1.4 و یا f/1.8 است، به لنزهای سریع معروف هستند؛ زیرا می‌توانند میزان نور بیشتری از لنزهای با حداکثر دیافراگم f/4 از خود عبور دهند. به همین علت است که عموما چنین لنزهایی گران‌تر از سایز لنزها هستند.

در بعضی از لنزهای زوم نیز مقدار گشودگی دیافراگم با زوم کردن تغییر پیدا می‌کند و این هم در نوع خودش می‌تواند در بسیاری از مواقع کاربردی و راهگشا باشد.

بیشتر بخوانید: مثلث نوردهی چیست؟ مثال کاربردی از نور و عکاسی

کاربرد محدوده‌های مختلف دیافراگم در لنزها

جالب است بدانید هر یک از بازه‌های عددی که برای دیافراگم لنز تعریف می‌شود، کاربردی مشخصی دارد که در ادامه هر کدام از آن‌ها را به اختصار برایتان شرح می‌دهیم.

دیافراگم f/0.95 – f/1.4

این بازه یکی از سریع‌ترین دیافراگم‌های موجود محسوب می‌شود که تنها در لنزهای ممتاز (Premium) با فاصله‌های کانونی پرایم یا ثابت مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حقیقت اگر شما لنز زوم داشته باشید، نمی‌توانید از این دیافراگم بهره ببرید. این مقدار از گشودگی دیافراگم باعث می‌شود لنز شما بیشترین میزان نوری که در محیط وجود دارد را دریافت کرده و به سنسورهای دوربین برساند.

همین موضوع سبب شده این لنزها مناسب‌ترین گزینه برای عکاسی در محیط‌های کم‌نور، عکاسی از آسمان شب، عکاسی در لوکیشن‌های داخلی، عکاسی در برخی از مجالس، عکاسی پرتره و … باشد. این بازه دیافراگم به شما کمک می‌کند عمق میدانی بسیار کم در فاصله‌های کانونی بسیار نزدیک داشته باشید و بتوانید به بهترین شکل ممکن سوژه‌تان را از پس‌زمینه تصویر جدا کنید.

دیافراگم f/1.8 – f/2.0

قطعا کیفیت عملکرد در لنزهایی با این محدوده دیافراگم پایین‌تر از لنزهای پرایمی است که در بخش پیشین در رابطه با آن صحبت کردیم. اما این گزاره به آن معنی نیست که لنزهایی که چنین دیافراگمی دارند برای عکاسی مناسب نیستند و شما را راضی نمی‌کنند. اتفاقا این لنزها ابزار بسیار کارآمدی برای عکاسی در شرایط و محیط‌های کم‌نور به شمار می‌آیند و می‌توانند تصاویری باکیفیت، با عمق میدان بسیار کم و جزییات فوق‌العاده بالا ثبت کنند.

 دیافراگم f/2.8 – f/4

بسیاری از لنزهای زوم در این محدوده دیافراگم به شما خدمات ارائه می‌کنند. شاید این لنزها به اندازه دو لنز قبلی قوی نباشند؛ اما باز هم می‌توانند گشودگی مورد نیاز برای عکاسی در شرایط کم‌نور را برایتان به ارمغان بیاورند. اگر بخواهید کیفیت ثبت تصاویر در چنین لنزهایی با این محدوده دیافراگم را بالاتر ببرید، می‌توانید از لرزش‌گیرها یا تثبیت‌کننده تصویر استفاده کنید و یا لنزهایی را خریداری نمایید که دارای این ویژگی باشند.

همچنین لازم است بدانید گشودگیf/2.8 و f/4 این لنزها عمق میدان کاملا مناسب و کافی در اختیار شما قرار می‌دهد و خروجی نهایی پروژه‌تان تصاویری با شارپنس بالا و کیفیت خوب خواهد بود. تمامی این ویژگی‌ها باعث شده این محدوده دیافراگم گزینه مناسبی برای عکاسی ورزشی و عکاسی حیات وحش باشد.

دیافراگم f/5.6 – f/8

لنزهایی با این محدوده دیافراگم برای عکاسی کژوال، عکاسی از مناظر و عکاسی معماری گزینه بسیار خوبی هستند؛ چرا که استفاده از f/5.6 در عکاسی عموما شارپنس خوب و مناسبی را در اکثر لنزها فراهم می‌کند و شما می‌توانید با تنظیم کردن دیافراگم روی عدد f/8 عمق میدان ایده‌آل و کافی داشته باشید.

 دیافراگم f/11 – f/16

حواستان باشد که هر چقدر از دیافراگم‌f/8 فاصله می‌گیرید و سراغ دیافراگم‌های کوچک‌تر می‌روید، باید کمی محتاط‌تر عمل کنید؛ زیرا در این محدوده‌ها وضوح و کیفیت تصاویر کمی پایین‌تر می‌آید و لازم است دقت و تکنیک بیشتری به کار ببرید.

با این حال همچنان این محدوده دیافراگم به جز برای عکاسی از مناظر و معماری، در عکاسی ماکرو نیز کاربرد دارند؛ چرا که برای عکاسی در چنین حوزه‌هایی نیاز به عمق میدان بسیار بالایی دارید و این محدوده دیافراگم می‌تواند انتظارات شما را برآورده کند.

‏دیافراگم f/22 و کوچک‌تر از آن

همان‌طور که گفتیم، عکاسی با دیافراگم‌های کوچک بسیار سخت است و نیاز به دقت بالایی دارد. شما زمانی باید به سراغ لنزهایی با این محدوده دیافراگم بروید که دقیقا می‌دانید چه انتظاراتی از لنز خود دارید.

شارپنس در این دیافراگم‌ها افت بسیار زیادی دارد و توصیه می‌کنیم تا جایی که ممکن است از بکارگیری این لنزها پرهیز کنید؛ هر چند که این لنزها بالاترین عمق میدان ممکن را برایتان به همراه خواهند داشت. اگر دلیل استفاده‌تان از این لنزها عمق میدان بالای آن‌ها است، می‌توانید از تکنیک فوکوس استکینگ بهره ببرید.

بیشتر بخوانید: عکاسی مینیمال چیست؟ ۵ عنصر سبک مینیمال در هنر عکاسی

با کاربردهای دیافراگم در عکاسی آشنا شدید. تسلط شما به این مبحث بسیار مهم کمک خواهد کرد عکس‌هایی باکیفیت و با شارپنس بالا و مناسب ثبت کنید.

منبع ++++