عکاسی دارای جنبه‌ها و ژانرهای مختلفی است که با توجه‌به علاقه خود می‌توانید در یک یا چندین ژانر فعالیت داشته باشید. بسیاری از عکاسان به‌دنبال ثبت عکس‌هایی هستند که موقعیت و جزئیات واقعی و عینی یک سوژه را نشان می‌دهد. این درحالی است که برخی از افراد به عکس‌های ذهنی که بر معنا و تفسیر مخاطب توجه دارد، تاکید می‌کنند. این افراد به عکاسی ذهنی و کمک به ایجاد تغییر در زوایای مختلف سوژه‌ها علاقه دارند. ظهور عکس‌های ذهنی نیز در واکنش به عکس‌هایی بود که فقط به‌دنبال نشان دادن یک موقعیت و تصویر بودند. اگر به این سبک از عکاسی علاقه دارید، برای آشنایی با تاریخچه و علت ظهور آن و همچنین تفاوت‌های موجود بین عکس‌های ذهنی و عینی با ادامه مطلب همراه باشید.

تاریخچه عکاسی ذهنی

ظهور عکس‌های ذهنی ناشی از یک جنبش بین‌المللی بود که در سال 1951 توسط عکاسی به نام اتو اشتاینرت در آلمان پایه‌گذاری شد. این جنبش از نوعی از عکاسی دفاع می‌کرد که به جای بازتاب دنیای بیرون، روح درونی و شرایط انسان را بررسی می‌کرد. درواقع این حرکت تحولی در هنر عکاسی ایجاد کرد که از گروه photoform که توسط Steinert و Peter Keetman در اواخر دهه 1940 اداره می‌شد، آغاز شد.

تلاش برای ایجاد تحول در عکاسی با تاکید بر تصاویر ذهنی تا حد زیادی در واکنش به تبلیغات و استفاده بی‌هنر از عکاسی در طول جنگ جهانی دوم رخ داد. عکاسی سوبژکتیو بر عکسی که فراتر از موضوع واقعی است، تأکید می‌کند و بیننده را به تفسیر و تأمل در تجربه بصری که در تصاویر به نمایش گذاشته شده است، دعوت می‌کند.

در راستای ایجاد تحولی بزرگ در دنیای عکاسی، این گروه سه نمایشگاه تحت عنوان عکاسی ذهنی در سال‌های 1951، 1954 و 1958 برگزار کرد. همچنین اشتاین‌ارت، مانیفستی را منتشر کرد که در آن به این موضوع مهم پرداخته شده بود که عکاسی سوبژکتیو «به معنای عکاسی انسانی‌شده و فردی‌شده است». هدف از این فعالیت‌ها این بود تا عکاسان ذهنی از عکاسی تجاری، مستند و روزنامه‌نگاری فاصله بگیرند.

این گروه همچنین بسیاری از تکنیک‌های آزمایشی مورداستفاده در باهاوس را قبل از جنگ جهانی دوم حفظ کردند، اما موضوع آنها پیچیده‌تر بود و جنبه‌های تاریک‌تر وضعیت انسانی را از طریق تصاویر اکسپرسیونیستی و توهم‌آمیزشان منعکس می‌کرد. تاثیر این جنبش به سطح جهانی کشیده شد و شامل عکاسانی از آلمان، ژاپن، سوئد، آمریکا و سائوپائولو بود.

برخی از مهم‌ترین و مشهورترین عکاسان ذهنی عبارتند از: هری کالاهان، توماز فارکاس، گاسپار گاسپاریان، مارسل ژیرو، پیتر کیدمن، تاکاشی کوجیما، زیگفرید، لوترواسر، کیوشی نیاما، تونی اشنایدرز، آرون سیسکیند، اتو اشتاینرت، کریست استرک هولم، لودویگ ویندستوپر و…

بیشتر بخوانید: عکاسی در شب؛ آموزش تنظیمات دوربین و تجهیزات عکاسی شبانه

مفهوم عکاسی ذهنی

عکاسی سوبژکتیو فرآیندی است که درنتیجه آن شاهد ثبت عکس‌های خلاقانه و هنری هستیم. هدف این سبک از عکاسی که بین بسیاری از هنرمندان محبوب است، رسیدن به یک تفسیر شخصی از عکس‌ها و همچنین ایجاد شرایطی است که در آن یک تصویر با سبک خود همخوانی داشته باشد.

عکس‌های ذهنی می‌تواند هر چیزی را که شما می‌خواهید، از یک فرد یا گروهی از افراد، اشیا، مکان یا یک منظره و… را با حفظ سبک و دیدگاه خاص خود به نمایش بگذارد.

بسیاری از هنرمندان بزرگ در رشته عکاسی بر این باور هستند که به‌طور کلی عکاسی به این دلیل که یک هنر بصری است، ذهنی تلقی می‌شود. به‌عبارت دیگر، عکس‌ها با توجه‌به زاویه دید و ادراک شما ثبت می‌شوند. اما توجه به این نکته نیز مهم است که یک عکس ممکن است براساس دیدگاه عکاس ذهنی باشد، درحالی که بیننده ممکن است آن را از زاویه عینی (بر اساس تن، رنگ و…) ببیند.

بیشتر بخوانید: تجهیزات عکاسی حرفه ای؛ چک لیست ابزارهای یک عکاس حرفه‌ای

دلایل ظهور عکاسی ذهنی

همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد عکس‌های ذهنی بر اهمیت بیان درمقابل گزارش واقعی از سوژه و موضوع عکس تمرکز دارد. بنیانگذاران این سبک از عکاسی معتقد بودند این یک “عکاسی انسانی و فردی” است که هدف آن “گرفتن تصویری از یک شی منفرد است که با طبیعت آن ترکیب می‌شود.”

آن چه در این نوع از عکس‌ها مهم است این است که بیشتر روی تجربه، نگاه و تفسیر بیننده متکی است تا سوژه و شی واقعی که از آن عکس گرفته می‌شود. دلایل زیادی وجود دارد که در ظهور عکس‌های ذهنی نقش داشته و هرکدام در تبدیل شدن آن به یک سبک عکاسی خاص که تا امروز طرفداران زیادی دارد، اهمیت داشته است. ازجمله:

تلاش بنیانگذاران عکس‌های ذهنی

پیش‌تر نیز اشاره شد اولین کسی که ایده توجه به جنبه ذهنی و معنایی عکس را مطرح کرد، شخصی به نام اشتاینرت بوده است. این عکاس معروف، پس از جنگ جهانی دوم در زاربروکن آلمان به‌عنوان عکاس پرتره فعالیت می‌کرد. مهم‌ترین فعالیت‌های او که مسیر ایجاد سبک خاص در عکاسی را هموار کرد، عبارت است از:

• او بلافاصله پس از قبولی در کلاس عکاسی، برخی از هنرمندان را دورهم جمع کرد و گروهی به نام “فوتوفرم” را تشکیل داد که به‌دنبال تحول در عکاسی بودند.
• در سال 1951 او اولین نمایش عکاسی ذهنی را در زاربروکن به نمایش گذاشت. این نمایشگاه شامل بیش از 700 عکس از هنرمندان بین‌المللی بود که به‌دنبال اصلاح در توجه‌به عکاسی بودند.
• او این فعالیت‌ها را در طول چند دهه ادامه می‌دهد و چندین نمایشگاه از عکس‌های ذهنی دایر می‌کند.

سبک عکاسی درطول جنگ جهانی دوم

 عکاسی درطول جنگ جهانی دوم، به‌ویژه در آلمان، بسیار کاربردی و عینی بود. انواع عکس‌ها و پرتره‌ها مانند تصاویری بودند که در سالنامه‌ها وجود داشت که فقط هدفشان به تصویرکشیدن جزئیات واقعی موضوع و سوژه عکس (بدون توجه به جزئیات هنری آن) بود.

این درحالی است که طرفداران ایده عکاسی سوبژکتیو به‌دنبال چیزی فراتر از صرف تصویر و نشان دادن واقعیت یک صحنه بودند. درواقع آن‌ها خواهان تمرکزبر تولید یک تجربه برای بیننده بودند که او را مجبور به تفسیر و تحلیل کند.

واکنش در برابر تبلیغات

 از بسیاری جهات، عکاسی سوبژکتیو واکنشی به تبلیغات رایش سوم درطول جنگ بود. بیشتر عکس‌های منتشر شده در طول جنگ جهانی دوم سانسور شده و به‌عنوان بخشی از تلاش‌های افراد و مسئولان کشور برای پیروزی در جنگ مورداستفاده قرار گرفتند.

درواقع این نوع از عکس‌ها به‌دنبال یک پیام بسیار ملموس بودند که به نفع یک برنامه سیاسی و در خدمت مفهوم ناسیونالیسم باشد. در مخالفت با این موضوع، عکاسان ذهنی بر ارزش و اهمیت فردگرایی، انعکاس معنا، توجه‌به تجربیات و تفسیر بیننده تمرکز داشتند.

بیشتر بخوانید: تجهیزات عکاسی پزشکی؛ چک لیست ابزارهای عکاس پزشکی

تفاوت عکاسی عینی و ذهنی

عکاسان هم می‌توانند برای ایجاد تصاویر عینی تلاش کرده و عکس‌های دلخواه خود را ثبت کنند و هم می‌توانند ویژگی‌هایی از عکس را تغییر دهند تا ذهنی‌تر شود. تفاوت بین این دو سبک در این است که عکاسی عینی سعی دارد جهان را همانطور که هست نشان دهد، درحالی که عکاسی ذهنی در تلاش است جهان را آن‌طور که خود عکاس می‌بیند، به نمایش بگذارد. برای درک تفاوت‌های عکاسی عینی و ذهنی، می‌توان آن را از جنبه‌های مختلفی مانند زاویه، لحن، رنگ و هدف بررسی کرد.

زاویه

زاویه یک عکس می‌تواند به بیننده توهم تجربه شخصی (ذهنی) یا ناظر بیرونی بودن (ابژکتیو) را القا کند. برای ذهنی کردن زاویه دوربین، بهترین ایده این است که عکس را از زاویه‌ای بگیرید که مستقیماً با صورت یا چشم سوژه مطابقت دارد (مانند دوربین روی ترن هوایی). از طرف دیگر، اگر می‌خواهید یک عکس را عینی کنید، بهتر است از زاویه‌ای استفاده کنید که به نظر برسد سوژه حتی متوجه دوربین شما نمی‌شود.

لحن

تغییر لحن عکس برای انتقال یک احساس یا ایده شخصی بهتر است بعد از گرفتن عکس انجام شود. به همین دلیل، توصیه می‌شود عکس‌ها را با بیشترین میزان رنگ طبیعی آن ثبت کنید. همچنین برای اینکه یک عکس با تغییر رنگ آن پس از گرفتن عکس ذهنی شود، عکس اصلی که می‌گیرید باید تا حد امکان عینی باشد. اگر قصد دارید از همان ابتدا عکس شما بر ویژگی‌های ذهنی تاکید داشته باشد، می‌توانید با استفاده از نور یا تغییر در زوایای مختلف، دامنه کوچک‌تری از تغییرات در تن و لحن را برای سوژه خود به دست آورید.

رنگ

تغییر مقادیر رنگ عکس نیز به شما این امکان را می‌دهد که عکس را ذهنی‌تر کنید. ساده‌ترین راه برای انجام این کار این است که یک عکس معمولی بگیرید و سپس آن را از رنگی به سیاه و سفید تغییر دهید. با استفاده از نرم‌افزار تغییر عکس، می‌توانید رنگ تک تک اشیاء را در عکس خود تغییر دهید و تاکید یا اهمیت حضور آنها را تعیین کنید.

هدف

هدف یک عکاس به اندازه ویژگی‌های دیگری که یک عکس را عینی یا ذهنی می‌کند، دارای اهمیت است. به هر حال اگر قصد دارید پس از ثبت عکس، آن را تغییر دهید و به یک عکس ذهنی تبدیل کنید، بهترین راه این است که از ابتدا به این موضوع توجه داشته باشید؛

به این معنی که عکسی بگیرید که تغییر آن برای شما آسان باشد. داشتن ایده و هدف به شما کمک می‌کند دچار سردگمی نشوید. به این شکل شما می‌دانید که به‌دنبال کدام سبک از عکاسی (عینی یا ذهنی) هستید و برای همان نیز تلاش می‌کنید.

عکاسی تاریخ طولانی را پشت‌سر گذاشته و در این مسیر، تحولات زیادی را نیز به خود دیده است. یکی از مهم‌ترین آن‌ها ظهور عکاسی ذهنی بوده است. این سبک از عکاسی باهدف تاکید بر جنبه‌های ذهنی و معنایی تصاویر و کمک به مخاطب برای خلق تفاسیر و معنای منحصربه‌فرد و شخصی ایجاد شد.

افراد زیادی برای شناساندن و به رسمیت شناختن عکس‌های ذهنی تلاش کرده‌اند. امروزه نیز در آرشیو کارهای بسیاری از عکاسان حرفه‌ای و خوشنام، شاهد انواع عکس‌های ذهنی هستیم. اگر قصد دارید عکس ذهنی بگیرید، بر زاویه عکس، لحن، رنگ و هدف خود از عکاسی توجه داشته باشید.

منبع +++