ترکیب بندی در عکاسی و قوانینی که برای انجام آن طراحی می‌شود، همان شیوه قرار گرفتن سوژه‌ها و عناصر اصلی و فرعی در قاب تصویر است. در حقیقت چگونگی قرار گرفتن سوژه‌ها می‌تواند باعث اثرگذار مثبت و منفی آن‌ها در بافت کلی عکس و در نگاه مخاطب شود و به همین علت این موضوع از اهمیت ویژه‌ای در عکاسی برخوردار است. شما به هر کدام از آثار هنری، خصوصا در دنیای عکاسی، نگاه کنید، متوجه می‌شوید هر کدامشان از اصولی خاص برای ترکیب‌ شدن استفاده کرده‌اند و در همان نگاه اول، توجه مخاطب به سوژه اصلی جلب می‌شود. به همین ترتیب پیام عکاس به سرعت به مخاطب منتقل می‌شود و لازم نیست برای بیان مفهوم یک اثر هنری، ساعت‌ها توضیح داده شود. چشمان بیننده با نگاه کردن به تصاویر، بر روی عناصر عکس حرکت می‌کند و به همین ترتیب به سمت عنصر اصلی هدایت می‌شود. قوانین و اصول ترکیب‌بندی توانستند حوزه عکاسی را هدفمندتر از پیش کنند و به کمک آن‌ها، مخاطب توانست درک بهتری از تصاویر و آثار هنری داشته‌باشد. در ادامه این مطلب قصد داریم به آموزش ترکیب بندی در عکاسی و اصول مهم و اساسی آن بپردازیم. با ما همراه باشید.

انواع ترکیب‌بندی در عکاسی

در عکاسی قوانین مختلفی برای ترکیب‌بندی عناصر تصویر وجود دارد و هر عکاس بر اساس موقعیت، سلیقه و شکل نگاه خود از این قوانین کلی استفاده می‌کند. این اصول و قانون‌ها به شکلی طراحی شده‌اند که هر عکاسی بتواند در هر حوزه‌ای از آن بهره بگیرد و پیام خود را به شکل شفاف‌تری به مخاطب خود منتقل کنند.

بیننده هم دچار سردرگمی نمی‌شود و این تکنیک‌ها به شکل ناخوداگاه نگاه او را به سمت سوژه اصلی هدایت می‌کنند. کافی است شما به‌عنوان عکاس این تکنیک‌ها را بشناسید و در موقعیت مناسب از آن‌ها استفاده کنید.

ترکیب‌بندی متقارن در عکاسی

ساده‌ترین و ابتدایی‌ترین شیوه ترکیب‌بندی در عکاسی، قرار دادن سوژه اصلی در مرکز تصویر است. از ترکیب‌بندی متقارن در هر شیوه از عکاسی و هر قابی که بسته می‌شود می‌توان استفاده کرد و سوژه‌ای که در مرکز تصویر قرار می‌گیرد، هر چیزی می‌تواند باشد. عکاسی خیابانی، عکاسی از طبیعت، عکاسی ورزشی و … تنها بخشی از حوزه‌هایی هستند که این تکنیک می‌تواند در آن‌ها مورد استفاده قرار بگیرد.

البته که استفاده از این تکنیک به همین سادگی هم نیست و شما برای داشتن نگاهی که قرینه‌ها را پیدا کند، باید تمرینات زیادی انجام دهید. اگر این تکنیک به خوبی پیاده شود، نتیجه‌اش در عین سادگی بسیار تماشایی خواهد بود.

قانون یک سوم در عکاسی

یکی از مهم‌ترین اصولی که در آموزش ترکیب بندی در عکاسی باید یاد بگیرید، قانون یک سوم است. این قانون در اکثر پروژه‌های عکاسی به کارتان می‌آید و می‌توانید از آن استفاده کنید. حتی بسیاری از دوربین‌های تلفن‌های همراه هوشمند نیز کار شما را برای پیاده کردن این قانون به کمک گرید پیش‌فرض راحت می‌کنند. اما گرید یک سوم چیست و به چه کاری می‌آید؟

گرید یک سوم نوعی از خط‌کشی است که به کمک آن صفحه کادر دوربین شما به ۹ مستطیل تقسیم می‌شود. در حقیقت شما روی این گرید پیش فرض با دو خط عمودی و دو خط افقی مواجه می‌شوید که در نقاطی یکدیگر را قطع می‌کنند. شما به کمک این خطوط باید عناصر اصلی تصویرتان را بر روی خطوط یا نقاط تلاقی آن‌ها تنظیم کرده و تلاش کنید سوژه‌تان درست در مرکز تصویر نباشد.

البته که شما همیشه قرار نیست با این خطوط به شکل فیزیکی برخورد داشته‌باشید. در ابتدای مسیر آموزش ترکیب بندی عکاسی می‌توانید در تنظیمات دوربین خود گرید را فعال کنید، اما پس از مدتی ذهن شما ناخوداگاه به این خطوط عادت می‌کند و می‌توانید بدون کشیدن آن‌ها، سوژه را در یک سوم طلایی قاب قرار دهید.

تکنیک ترکیب‌بندی مثلثی در عکاسی

یکی دیگر از تکنیک‌های جذاب و کاربردی ترکیب‌بندی، ترکیب‌بندی مثلثی نام دارد. این قانون بسیار شبیه به قانون یک سوم است. با این تفاوت که خطوط به شکل عمود بر طول و عرض کادر رسم نمی‌شوند، بلکه یک خط مورب کادر را در ابتدا به دو قسمت تقسیم کرده و بعد از آن از هر دو گوشه‌ چپ و راست، یکی از بالا و یکی از پایین خطی بر روی این خط مورب عمود می‌شود.

این مثلث‌ها برای عکاسی درست و اصولی از طبیعت، کوهستان‌ها و ساختمان‌های بلند به کار می‌آیند. درک این خطوط به شما کمک می‌کند سوژه را در کادر خود به شکل دقیق‌تری تنظیم کنید تا نگاه مخاطب جلب عناصر اصلی سوژه شود.

بیشتر بخوانید: ترکیب بندی در عکاسی؛ آموزش و راهنمای کامل 

تکنیک نسبت طلایی در عکاسی

نسبت طلایی یکی از کاربردی‌ترین مفاهیم در میان تکنیک‌های ابتدایی و حتی پیشرفته ترکیب‌بندی در عکاسی است. در حقیقت نسبت طلایی یک اصطلاح مهم در علم ریاضی است که در عدد برابر با ۱.۶۱۸ می‌شود و برای پیاده کردن آن در کادر تصویر می‌توان از دو روش کاربردی گرید طلایی و مارپیچ فیبوناچی استفاده کرد.

گرید طلایی چیست؟

روش ترسیم گرید طلایی بسیار شبیه به همان قانون یک سوم است که در بخش‌های پیشین در رابطه با آن صحبت کردیم. تفاوت گرید طلایی با گرید یک سوم این است که در گرید طلایی بلوک‌های ایجاد شده در پی ترسیم خطوط با یکدیگر برابر نیستند و از نسبت ۱:۱:۱ پیروی نمی‌کنند، بلکه این بلوک‌ها با نسبت ۱:۰۶۱۸:۱ ترسیم شده‌اند و دو خط مرکزی عمودی به یکدیگر نزدیک‌ترند. در این حالت بلوک مرکزی کوچک‌تر از سایر بلوک‌ها است و باعث می‌شود سوژه سریع‌تر به چشم مخاطبتان بیاید.

مارپیچ فیبوناچی

مارپیچ فیبوناچی روش دومی است که برای ترکیب‌بندی تصاویر به کمک نسبت طلایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش یک منحنی از گوشه‌های تصویر شروع و به سمت قسمت بالایی کادر شما هدایت می‌شود. در ادامه همان مارپیچ سمت قسمت مرکزی و پایین کادر می‌پیچد که تصویر آن را در ادامه می‌بینید:

بیشتر بخوانید: چطور از عکاسی پول در بیاوریم؟

شما به کمک این مارپیچ باید بخشی از سوژه‌تان که بیشترین جزئیات را دارد و می‌خواهید نگاه مخاطب به سوی آن جلب شود را در داخل کوچک‌ترین مربعی که در مارپیچ ایجاد شده است، قرار دهید. این مربع می‌تواند در هر نقطه از کادر ایجاد شود. انتخاب آن کاملا بستگی به شما دارد. در ادامه باید تلاش کنید بقیه قسمت‌های سوژه یا دیگر عناصر را هم کاملا درون منحنی قرار دهید. در این صورت چشم مخاطب شما به شکل غریزی روی تمام عناصر کادر حرکت می‌کند. این مارپیچ طلایی به شما امکان این را می‌دهد که علاوه بر تمرکز روی بخش اصلی سوژه، به نحوه قرارگیری آن هم دقت کنید.

استفاده از انعکاس‌ اجسام

یکی دیگر از تکنیک‌هایی در ترکیب‌بندی عکس می‌توانید از آن استفاده کنید، انعکاس اجسام است. برای مثال زمانی که قصد عکاسی از طبیعت در محیط ساحلی دارید، انعکاس آسمان، خورشید و ماه در آب می‌تواند جذابیت تصویر را بیشتر کند. در مقابل هم همین انعکاس قادر است رنگ آسمان را شفاف‌تر و زیباتر جلوه دهد. همچنین با کمی قدم زدن در حاشیه ساحل می‌توانید جلوه‌هایی از انعکاس اجسام دیگر را در آب پیدا کنید.

به شکل یک قانون کلی می‌توان گفت هر چیزی که بتواند به این شکل کادر و پس‌زمینه تصاویر شما را پر کند، در ترکیب‌بندی به کمک شما خواهد آمد. بهتر است سعی کنید در این نوع ترکیب‌بندی از خطوطی استفاده کنید به سمت سوژه و عناصر اصلی کادر شما حرکت می‌کنند و می‌توانند چشم مخاطب را از هر کجای کادر به سوی سوژه هدایت کنند.

استفاده از الگوهای تکرارشونده

از عناصر جذاب و ساده ترکیب‌بندی، می‌توان به الگوها و شکل‌های تکرارشونده‌ای اشاره کرد که در یک کادر مقابل دیدگان شما قرار می‌گیرند. این الگوها می‌تواند به کمک رنگ‌های تکراری ترسیم شوند و یا بدون بافت رنگی، تنها با تکرار خودشان بر جذابیت کادر بیفزایند. برای مثال حباب‌هایی که به شکل طبیعی یا مصنوعی ایجاد می‌شوند، نمونه‌ای از این الگوهای تکرارشونده در کادر یک تصویر هستند.

نمونه دیگری از این الگوها، عکس‌هایی است که از سنگفرش‌های سطح شهر یا بناهای تاریخی ثبت می‌شود. در عموم این سنگفرش‌ها یک الگوی تکرارشونده وجود دارد که نگاه مخاطب را جذب زیبایی خود می‌کند. این پیوستگی و تکرار شکل دوار دایره بر جذابیت عکس شما می‌افزاید.

آموزش ترکیب بندی در عکاسی به کمک استفاده از قانون اعداد فرد

یکی از ساده‌ترین تکنیک‌هایی که در آموزش مبانی و ترکیب بندی در عکاسی مورد استفاده قرار می‌گیرد، تکنیک اعداد فرد است. شاید برایتان جالب باشد بدانید ذهن انسان به‌طور ناخوداگاه دنبال تقارن و برابری در هر چیزی می‌گرد و همین تئوری باعث می‌شود فرد بودن تعداد هر سوژه‌ای تصویر را به چشم مخاطب جذاب‌تر کند.

اگر چه اعداد زوج در مبحث تقارن کاربردی‌تر هستند و می‌توان آن‌ها را به دو بخش مساوی تقسیم کرد، اما در اصول ترکیب‌بندی عکاسی تعداد فرد عناصر کادر به چشم مخاطب اجازه می‌دهد بر روی تمام بخش‌های عکس بدون درنگ حرکت کند. البته که شما باید بتوانید بر اساس مهارت، تجربه، موقعیت و استفاده از تئوری‌های روانشناسی بهترین اعداد و ترکیب‌بندی را انتخاب کنید.

اگر قرار است ترکیب‌بندی‌تان مدرن و متغیر باشد، استفاده از خطوط قطری، مثلث‌ها و اعداد فرد توصیه می‌شود. اما اگر انتخابتان سکون عناصر در کادر است، بهتر است از خطوط مستقیم، اشکال هندسی مربعی و اعداد زوج کمک بگیرید. این کاملا به سلیقه شما و موقعیتی که در آن قرار گرفته‌اید بستگی دارد.

بر اساس یک اصل کلی، بهتر است تلاشتان بر استفاده از اعداد فرد باشد تا ترکیب‌بندی جذاب‌تری داشته‌باشید، اما اگر موقعیت ایجاب می‌کند از اعداد زوج استفاده کنید، به هر قیمتی اعداد فرد را وارد کادر خود نکنید تا کیفیت کارتان پایین نیاید.

بیشتر بخوانید: آموزش عکاسی از مایعات و تکنیک‌های آن

استفاده از فضای منفی در ترکیب‌بندی عکاسی

فضای منفی یکی از کاربردی‌ترین مفاهیم در هنر، معماری، مجسمه‌سازی، عکاسی و طراحی است. هنرمند می‌تواند به کمک این تکنیک یک کادر تماشایی از چندین سوژه ببندد. استفاده از این تکنیک هم بسیار آسان است و با تمرین‌های کوتاه می‌توان در آن تبحر خاصی پیدا کرد. کافی است فضای مثبت و منفی را بشناسید و بر اساس آن‌ها عناصر کادر را در جای مناسب خود تنظیم کنید.

اما فضای مثبت و منفی چیست؟ فضای مثبت بخشی از تصویر نام دارد که قرار است تمرکز و توجه مخاطب کاملا بر روی آن باشد. به هنگام استفاده از این قانون، بخش اصلی سوژه باید در این فضا قرار بگیرد تا چشم مخاطب در ابتدا بر روی آن بیفتد. فضای منفی نقطه مقابل این فضا در کادر است. شما زمانی که قصد دارید از این تکنیک استفاده کنید، باید به جز سوژه اصلی چند عنصر دیگر در کادر قرار دهید که فضای منفی شما را پر کند و باعث شود توجه به فضای مثبت جلب شود.

در این حالت هر چیزی که پشت فضای مثبت و سوژه اصلی کادر شما وجود دارد، در فضای منفی قرار می‌گیرد. بنابراین عموما فضای منفی همان پس‌زمینه یک عکس است که آن‌چنان نگاه مخاطب را به سمت خود جلب نمی‌کند و هدف عکاس از استفاده از آن، نشان دادن فضای مثبت و سوژه اصلی در تصویر است. این تکنیک می‌تواند یک پرسپکتیو بسیار جذاب را ایجاد کند.

استفاده از تکنیک قاب در قاب

حتما جلوه‌های استفاده از تکنیک قاب در قاب را در عکاسی پرتره، معماری و تبلیغاتی دیده‌اید. تکنیک قاب در قاب زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که شما امکان قرار دادن سوژه در یک کادر اضافه در تصویر خود را داشته‌باشید. عموما برای ثبت این تصاویر درها و پنجره‌ها به کمک عکاس می‌آیند، به شکلی که سوژه اصلی درون کادری متشکل از این درها و پنجره‌ها قرار می‌گیرد و دکمه شاتر فشرده می‌شود.

در تصاویری که از معماری ایرانی، روسی و یونانی وجود دارد می‌توانید این تکنیک بسیار جذاب را مشاهده کنید. قاب طبیعی که دور سوژه اصلی در کادر قرار گرفته است، چشم مخاطب را به شکوه و زیبایی سوژه هدایت می‌کند. دلیل استفاده از این تکنیک در سه حوزه‌ای که بیان کردیم، همین است. در عکاسی معماری، تبلیغاتی و پرتره، باید نگاه مخاطب در همان وهله اول بر روی سوژه جلب شود و چه چیزی بیشتر از یک کادر طبیعی می‌تواند این کار را انجام دهد؟

بیشتر بخوانید: راهنمای خرید تجهیزات عکاسی کنون

استفاده از خط افق در ترکیب‌بندی

خط افق یکی از خطوط طبیعی است که عموما در همه جا یافت می‌شود و بسیاری از تصاویر مناظر و طبیعت به کمک همین خط ثبت شده است. عمده عکاسان طبیعت تلاش می‌کنند از این عکس برای ثبت سوژه خود استفاده کنند و شما نمودهای این تلاش را می‌توانید در تصاویری که از طلوع و غروب خورشید در قاب دریا ثبت شده است، مشاهده کنید.

در این تصاویر خطی که خورشید از آن طلوع و در آن غروب می‌کند، خط افق نام دارد و همان‌طور که واضح است، این خط کادر را کاملا به دو قسمت مساوی یا نامساوی تقسیم می‌کند. انتخاب این مسئله به سلیقه و شکل نگاه شما بستگی دارد و می‌توانید حتی خط افق را نه در وسط کادر، که در پایین‌ترین یا بالاترین نقطه ممکن قرار دهید. کافی است زاویه این خط کاملا صفر باشد.

کلام پایانی

ترکیب‌بندی از اصلی‌ترین ملزومات هنر عکاسی است و بدون تسلط بر اصول ابتدایی آن، هیچ عکاسی نمی‌تواند در پروژه‌های خود با هر هدفی موفق شود. در حقیقت ترکیب‌بندی کمک می‌کند عکاس پیام اصلی خود را به شکل راحت‌تری به بیننده برساند و نیاز به توضیحات دیگری نداشته‌باشد.

تکنیک‌های ترکیب‌بندی بسیار مختلف‌اند و استفاده از آن‌ها موقعیت مناسب خود را می‌طلبد. اگر قصد کسب مهارت در استفاده از این اصول را دارید، توصیه می‌کنیم بر اساس همین آموزش ترکیب بندی در عکاسی و نکاتی که ذکر کردیم، پیش بروید. نتیجه آن شگفت‌انگیز خواهد بود.

سوالات متداول

منابع: + + + + + + +