مستندسازی به معنای جمع‌آوری شواهد واقعی و اطلاعات مربوط به یک رویداد یا موضوع خاص است. مستندسازان از هنر عکاسی برای ثبت وقایع تاریخی، مکان‌ها و مراسم‌های مذهبی یا اجتماعی بهره می‌برند. عکاسی مستند یکی از سبک‌های عکاسی است که بیش از یک قرن سابقه دارد؛ اصلی‌ترین دلیلی که قدمت این هنر را به صدسال گذشته برمی‌گرداند، تغییرات اجتماعی در چند دهه گذشته در کل جهان است. همچنین مستندسازی توسط عکس‌ها به شما این امکان را می‌دهد که تغییرات زیست‌محیطی و داستان‌های تاریخی را باقدرت بالا روایتگری کنید. در این مقاله اصول مستندسازی توسط دوربین عکاسی را بررسی خواهیم کرد تا با اجرای آن‌ها به یک عکاس حرفه‌ای در زمینه مستند تبدیل شوید.

عکاسی مستند چیست؟

اصطلاح مستند در حالت کلی برای تعریف اسناد و اطلاعات طبقه‌بندی شده که واقعیت دارند، به کار می‌رود. بنابراین، هدف اصلی مستندسازی این است که با بهره‌مندی از هنرهای مختلف، رویدادها، افراد و اطلاعات دقیق و غیرتخیلی را ثبت کنید و ماندگاری آن‌ها در زمان آینده را بالا ببرد. تمامی هنرهای مستندسازی، موضوعات جالب و ناشناخته را مطابق با واقعیت‌ها برای نسل آینده آشکار می‌کنند.

در اغلب موارد، تصاویر مستند زمانی خلق و ثبت می‌شوند که ممکن است موضوعات و داستان‌های مختلف از نسل آینده پنهان بمانند؛ برای مثال، مشاهده و مطالعه یک‌گونه جانوری که در حال انقراض است، می‌تواند برای نسل‌های آینده و پژوهشگران محیط‌زیست دارای جذابیت و اهمیت باشد.

معمولاً عکاسی مستند با دیدگاه انتقادی به مسائل مختلف تمرکز می‌کند. باوجوداینکه مستندسازی بر پایه واقعیت‌های موجود است، اما اجرای این کار با بهره‌مندی از هنر و خلاقیت، جاذبه بصری رویداد را افزایش می‌دهد و به بینندگان عکس‌ها تجربه جدیدی را منتقل می‌کند.

انواع عکاسی مستند

هدف اصلی این هنر، ثبت واقعیت‌ها است. اما اگر به انواع این سبک عکاسی آگاهی داشته باشید، نمونه کارهای خودتان را بادقت بیشتری دسته‌بندی می‌کنید. همچنین توجه شما به‌عنوان یک عکاسی حرفه‌ای، هنگام مطالعه و بررسی آثار دیگران افزایش می‌یابد و مهارت مستندسازی توسط دوربین عکاسی‌تان را ارتقا می‌دهید.

از طرفی علاقه‌مندان به حوزه مستند، با عکس‌های شما ارتباط بهتری برقرار می‌کنند و مستندسازان حرفه‌ای با سبک‌کاری شما آشنا می‌شوند. در دسته‌بندی این سبک عکاسی، محدودیت خاصی وجود ندارد. اما در حالت کلی انواع مستندسازی با هنر عکاسی، به شرح زیر است:

عکاسی از وقایع جنگ

این سبک عکاسی از زمان ظهور هنر عکاسی با آن وجود داشته است؛ به‌طوری‌که عکاسان مستند از سال 1861 عکس‌های مربوط به جنگ داخلی آمریکا را ثبت کرده‌اند. به همین دلیل است که اولین نوع از هنر مستندسازی عکاسی، به تصاویر واقعی از جنگ‌های تاریخی مربوط می‌شود.

اهمیت عکاسی از جنگ در این است که تأثیر این پدیده در زندگی انسان‌ها و مکان‌ها را به‌خوبی نشان می‌دهد. همچنین عکاسی از جنگ، اتفاقات رخ‌داده در میدان درگیری را در معرض دید افراد غیرنظامی قرار می‌دهد.

این عکس‌ها آگاهی مردم عادی نسبت به مسائل مختلف را بیشتر می‌کنند و به واکنش‌های آن‌ها جهت می‌دهند. از طرفی این سبک عکاسی به خبرنگاران کمک می‌کند تا بی‌عدالتی‌ها و ظلم‌های کشور متجاوز را به دید سازمان‌های صلح جهانی برسانند.

عکاسی اجتماعی

بیشترین تمرکز عکاسی اجتماعی روی مسائلی است که افراد جامعه با آن‌ها درگیر هستند. اساتید عکاسی و هنرمندان این عرصه به این موضوع پی برده‌اند که هنر عکاسی می‌تواند به‌عنوان یک ابزار قدرتمند برای بیان رویدادهای اجتماعی به کار برده شود؛ بنابراین، عکاسی اجتماعی به وجود آمده است تا شما واقعیت‌های جامعه را بدون روتوش به تصویر بکشید.

عکاسی از محیط‌زیست

اصلی‌ترین هدف این شاخه از عکاسی مستند این است که حفاظت از محیط‌زیست را با استفاده از تصاویر واقعی و خلاقانه ترویج کند. شما می‌توانید از مناظر زیبا، حیات‌وحش و گونه‌های در حال انقراض عکس بگیرید. سپس آن‌ها را دسته‌بندی و منتشر کنید تا افراد جامعه و فعالان محیط‌زیست نسبت به فرصت‌ها و تهدیدهای زیست‌محیطی آگاه شوند.

عکاسی از مراسم عروسی

مستندسازی از جشن عروسی یکی از انواع عکاسی است که بدون نورپردازی یا صحنه‌سازی خاصی انجام می‌شود. اتفاقات غیرمنتظره و رابطه‌های صمیمی بین مهمان‌ها و میزبان، تصاویر جذابی را ارائه می‌دهد. بنابراین، ثبت تصاویر لحظه‌ای از مراسم ازدواج، شیرین‌ترین خاطرات عروس و داماد را ماندگار می‌کند.

بیشتر بخوانید: ایده عکاسی عروسی و ویدینگ

نکات مهمی که شما را به یک مستندساز بی‌نظیر تبدیل می‌کنند

اگر می‌خواهید به‌عنوان یک عکاس حرفه‌ای در زمینه مستندسازی فعالیت کنید، باید همانند سایر سبک‌های عکاسی تمرین زیادی انجام دهید. همچنین اگر یک فرد مبتدی هستید، در کلاس‌های آموزش عکاسی شرکت کنید و به اصول عکاسی مسلط شوید.

برای رسیدن به یک سطح عالی از مستندسازی، علاوه بر یادگیری نورپردازی و ترکیب‌بندی مناسب، باید با نحوه کار با تجهیزات آشنایی داشته باشید. در لیست تجهیزات عکاسی بیشتر بخوانید. همچنین باید عکاسی را در محیط‌های مختلف انجام دهید تا در شرایط گوناگون انعطاف‌پذیر باشید. از طرفی برای اینکه به‌عنوان یک هنرمند مستندسازی ظاهر شوید، باید نگاه انتقادی و مهارت داستان‌سرایی را در خودتان تقویت کنید.

بهره‌مندی از تکنیک‌های عکاسی و استفاده از تجهیزات پیشرفته، مستندهای جذابی را خلق می‌کند. اما بهتر است به نکات حرفه‌ای پایبند باشید تا نتیجه بهتری بگیرید. ترفندهای ساده‌ای که مستندسازی از طریق عکاسی را حرفه‌ای می‌کنند، به شرح زیر هستند:

از ایده‌ها کمک بگیرید

یکی از مهم‌ترین اجزای عکس مستند، ایده درونی آن است. اگر در ذهنتان ایده آماده برای خلق تصاویر مستند ندارید، از یکی از ایده‌های افراد تأثیرگذار الهام بگیرید و روی آن ایده مصمم باشید تا در اجرای آن مهارت پیدا کنید. برای رسیدن به ایده‌های خلاقانه، ذهنتان را از ایده‌های مرسوم به سمت ایده‌هایی ببرید که رایج نیستند و به موضوع از دید متفاوت‌تری نگاه کنید.

داستان‌سرایی عکس را با کمک انسان‌ها پیش ببرید

زمانی که سوژه شما در مستندسازی اشخاص هستند، رابطه شما با آن‌ها در روایتگری عکس‌ها تأثیر به‌سزایی دارد. اگر با انسان‌ها رابطه صمیمی برقرار کنید و آن‌ها را خوب بشناسید، نتایج شگفت‌انگیزی را دریافت می‌کنید.

یکی از روش‌های برقراری ارتباط با افراد در مستندسازی این است که از آن‌ها سؤال بپرسید. پاسخ‌هایی که آن‌ها با زبان ساده بیان می‌کنند، داستان شخصی‌شان را به شما ارائه می‌دهد و شما نقش اصلی مستند را بهتر درک می‌کنید. بنابراین، شما به این نتیجه می‌رسید که روی کدام بخش از داستان تمرکز بیشتری کنید. البته توجه به جزئیات هم داستان عکستان را واقعی‌تر نشان می‌دهد.

بیشتر بخوانید: تجهیزات عکاسی خبری؛ لوازم مورد نیاز یک عکاس خبرنگار

برای نتیجه‌گیری بهتر، زمان بگذارید

اگر هنگام ثبت عکس‌های مستند عجله کنید، معمولاً نتیجه جالبی دریافت نمی‌کنید. بهتر است مستندسازی توسط دوربین عکاسی را با صرف زمان بیشتر و باحوصله انجام دهید؛ برای مثال، از سوژه‌تان چند عکس بگیرید و پس از آن با او تعامل کنید. سپس عکس‌های گالری دوربین را مورد نقد قرار دهید و برای ثبت عکس‌های بیشتر حوصله به خرج دهید.

اگر برای عکاسی عجله کنید، انگیزه سوژه را نسبت به این کار پایین می‌آورید؛ زیرا ممکن است او را بترسانید یا خسته کنید. البته ممکن است انجام برخی از پروژه‌های عکاسی و فیلم‌برداری چند ماه زمان ببرد. اما معمولاً این پروژه‌ها نتیجه شگفت‌انگیزی را به شما ارائه می‌کنند و ارزش بالایی دارند.

عکاسی پرتره را به کارتان اضافه کنید

اگر یک عکس پرتره را بامهارت بالایی ثبت کنید، می‌توانید اطلاعات زیادی را به بیننده تصویر ارائه دهید. برای اینکه عکس‌های پرتره خوبی را برای مستندسازی بگیرید، باید به موضوع اصلی تصویر و داستانی که می‌خواهید روایت کنید، اهمیت زیادی بدهید. البته شما می‌توانید عکس‌های پرتره را در محیط طبیعی بگیرید.

بهترین راهکار برای گرفتن عکس‌های پرتره در مستندسازی این است که در طول جلسه عکاسی ساکت نباشید؛ در مورد موضوعات مختلف با سوژه اصلی عکاسی صحبت کنید تا به اطلاعات ارزشمندی برسید. همچنین اگر در ارتباطتان احساسات را دخیل کنید، کیفیت کارتان را به حداکثر میزان آن می‌رسانید.

به جزئیات بی‌جان توجه ویژه‌ای کنید

اگر یک عکاس مبتدی هستید، بزرگ‌ترین نقطه‌ضعف شما می‌تواند این باشد که هنگام مستندسازی توجهتان را فقط روی انسان‌ها بگذارید و جزئیات را فراموش کنید. برای ثبت عکس‌های مستند در سطح حرفه‌ای، باید علاوه بر انسان‌ها به اشیا هم اهمیت بدهید؛ برای مثال، هنگام عکاسی از یک نجار، لنز دوربینتان را به سمت ابزار کار او ببرید و از دست‌های او در حال کارکردن عکس بگیرید.

عکاس‌های اشیا و ابزار بی‌جان ممکن است به‌تنهایی معنادار نباشند. اما یک مکمل عالی برای سوژه اصلی هستند و داستان‌سرایی را برای عکاس آسان و جذب می‌کنند.

نتیجه نهایی عکس‌ها را دسته‌بندی کنید

یکی از سخت‌ترین قسمت‌های عکاسی مستند انتخاب عکس‌ها و نهایی کردن کار است. انتخاب عکس‌های زیاد برای یک پروژه مستندسازی ارزش کارتان را پایین می‌آورد. برای اینکه عکاسی از رویدادها یا مکان‌ها را به طور حرفه‌ای انجام دهید، باید پس از اتمام کار عکس‌های برجسته را انتخاب و گزینه‌های تکراری را حذف کنید. البته می‌توانید عکس‌های غیرمنتخب را به آرشیو حافظه ذخیره‌سازی‌تان انتقال دهید. اما پیشنهاد می‌کنیم هرگز آن‌ها را به‌عنوان نمونه کارتان معرفی نکنید.

برای اینکه عکس‌های متمایز را انتخاب کنید، باید به همه آن‌ها به طور هم‌زمان و در یک قاب نگاه کنید تا مقایسه بهتری انجام دهید. می‌توانید این کار را روی صفحه مانیتور انجام دهید یا از عکس‌ها پرینت بگیرید و آن‌ها را روی زمین مقایسه کنید.

از فیلم‌های مستند ایده بگیرید

روایت داستان با استفاده از یک یا چند عکس به‌راحتی ممکن نیست. اما اگر این کار را تمرین کنید، به‌مرورزمان مهارت پیدا می‌کنید. به جزئیاتی که اطرافتان وجود دارند، بادقت بالایی توجه کنید و به این سؤال جواب بدهید که چگونه می‌توانید آن‌ها را به یک داستان تبدیل کنید. یکی از منابع غنی برای ایده‌یابی مستند، فیلم است؛ علت این است که فیلم‌ها به بیان یک داستان می‌پردازند و جزئیات زیادی را به نمایش می‌گذارند.

در عکاسی مستند مدیر هنری نباشید

پیشنهاد می‌کنیم هنگام ثبت عکس‌های مستند، مانند یک کارگردان فیلم کار نکنید؛ به این معنی که به افراد مختلف نگویید چه کاری انجام دهند یا چه لباسی بپوشند. همچنین موقعیت سوژه‌های غیرانسانی را تغییر ندهید تا عکس‌های مستند مطابق با واقعیت باشند.

پایه اساسی مستندسازی صداقت است. بنابراین، باید هر چیزی که در حال تماشای آن هستید را ثبت کنید. اگر مطابق با سلیقه یا سبک هنری خودتان اجزای صحنه را جابه‌جا کنید، عکس‌های شما از مستند بودن خارج می‌شوند. البته به این معنا نیست که خلاقیت یا کیفیت عکستان پایین می‌آید؛ ممکن است شما یک عکس جذاب بگیرید، اما مستندسازی نکنید.

عکس‌های مستند را با پس‌زمینه وسیع‌تری ثبت کنید

زمانی که برای مستندسازی عکس می‌گیرید، بیشترین فوکوس لنز را روی سوژه اصلی قرار ندهید. باید علاوه بر گرفتن عکس از سوژه، به حاشیه کادر هم نیم‌نگاهی داشته باشید تا اطلاعات بیشتری را از سوژه به مخاطب‌ ارائه دهید. یک عکس خوب حاصل چند تصمیم جزئی شما است. بنابراین، قراردادن جزئیات بیشتر در تصویر را باتوجه‌به شرایط و موضوع مستند انتخاب کنید.

در عکاسی مستند از نرم‌افزارهای ویرایش عکس استفاده نکنید

یکی از ترفندهای آسان برای اینکه عکس‌های واقعی ثبت کنید، این است که ویرایش عکس را فراموش کنید و نرم‌افزار فتوشاپ را ببندید. ماندگارترین عکس‌های مستند آن‌هایی هستند که بدون ویرایش پس‌زمینه یا اجزای مختلف تصویر منتشر می‌شوند.

البته شما به‌عنوان یک عکاس می‌توانید مطابق با نظر شخصی خودتان قبل از شروع عکاسی، عناصر موجود در قاب تصویر را کمتر یا بیشتر کنید؛ تصمیم‌گیری درباره اینکه عکس‌های مستند باید چه جزئیاتی داشته باشند، به عهده شما است.

در عکاسی مستند دوربینتان را همیشه در دسترس بگذارید

اگر به‌عنوان یک مستندساز حرفه‌ای فعالیت می‌کنید، باید دوربین، کارت حافظه جانبی و یک باتری شارژ شده را همیشه آماده نگه دارید تا هنگام ثبت عکس‌های لحظه‌ای به مشکل نخورید. اگر در انجام همین یک کار بسیار ساده تنبلی کنید، موقعیت‌های زیادی را از دست می‌دهید.

همچنین بهتر است هنگام سفر یا رفتن به بیرون، تجهیزات عکاسی مقدماتی‌تان را درون یک کیف همراه خودتان ببرید. اجرای این ایده علاوه بر اینکه به شما فرصت‌های زیادی را هدیه می‌دهد، به شما کمک می‌کند در مکان‌های مختلف اصول عکاسی مستند را تمرین کنید.

در عکاسی مستند به کنجکاوی خودتان ارزش قائل شوید

مستندسازی توسط دوربین عکاسی می‌تواند برای به اشتراک گذاشتن رویدادهای تاریخی بسیار مفید باشد. همچنین این حرفه می‌تواند علایق و رضایت‌های فردی شما را ابراز کند. باتوجه‌به این که هدف اصلی مستندسازی کشف واقعیت‌ها و انتقال آن‌ها به نسل آینده است، کنجکاوی می‌تواند مهارت مستندسازی شما را تقویت کند؛ این مهارت قدرت درکتان را بالا می‌برد و به شما این توانایی را می‌دهد که عکس‌های شگفت‌انگیزی را ثبت کنید.

بیشتر بخوانید: تجهیزات ضروری عکاسی که یک عکاس حرفه‌ای همواره همراه دارد!

تجهیزات موردنیاز برای مستندسازی با دوربین عکاسی

در انتخاب بهترین تجهیزات برای ثبت عکس‌های مستند قانون مشخصی وجود ندارد. در نتیجه، بهترین کار این است که شما نیازهای خودتان را بسنجید و مطابق با پروژه‌تان، دوربین و تجهیزات مناسب را برای این کار انتخاب کنید.

یکی از موارد تأثیرگذار در انتخاب تجهیزات عکاسی برای مستندسازی این است که می‌خواهید نتیجه کارتان را در کجا منتشر کنید. اگر می‌خواهید عکس‌های مستند را در شبکه‌های اجتماعی منتشر کنید، کار شما بسیار راحت است. به عبارتی، می‌توانید از تجهیزات نسبتاً ساده استفاده کنید.

اما اگر تصمیم دارید عکس‌ها را به مجلات یا نمایشگاه‌های معتبر ارسال کنید، باید از دوربین‌هایی با وضوح بالا بهره‌مند شوید؛ دوربین‌های DSLR بهترین گزینه برای انجام این کار هستند.

علاوه بر دوربین، عکاسی مستند به تجهیزات کاربردی دیگری هم نیاز دارد؛ برای مثال، باید هنگام عکاسی از صحنه‌های جنگ از وسیله‌های محافظ دوربین در برابر گردوغبار استفاده کنید. درحالی‌که هنگام اجرای عکاسی خیابانی به این تجهیزات نیاز ندارید. اما در حالت کلی بهتر است به محافظت از دوربینتان اهمیت زیادی بدهید. رفتن به مکان‌های مختلف برای مستندسازی، می‌تواند به دوربین شما آسیب بزند.

معمولاً مستندسازی در شرایط نوری متفاوتی انجام می‌شود. در نتیجه، بهتر است دوربین شما با ISOهای بالا عکس بگیرد. همچنین دوربین‌هایی که امکان عکاسی با نرخ فریم بالا را دارند، در کار مستندسازی سرمایه خوبی برای شما هستند.

سؤالات متداول درباره عکاسی مستند

تفاوت‌های عکاسی مستند و عکاسی خبری در چیست؟

یکی از موضوعات پربحث در محافل عکاسی، درک تفاوت‌های این دو سبک عکاسی است. اگر شما می‌خواهید با لنز دوربینتان واقعیت‌های جامعه را داستان‌سرایی کنید، هر دو سبک این حرفه برای شما مناسب هستند. باوجوداینکه این دو سبک عکاسی ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند، اما هدف اصلی هرکدام متفاوت است. تفاوت‌های اساسی بین ژانر خبری و مستند، عبارت‌اند از:

• سرعت کار: عکاسان خبری نسبت به مستندسازان با سرعت بیشتری کار می‌کنند. همچنین عکاس‌های خبرنگار نتیجه کارشان را به طور سریع در شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های خبری منتشر می‌کنند تا اخبار را به‌روز نگه دارند. اما مستندسازان سعی می‌کنند با استفاده از عکس‌های دقیق، یک داستان پیچیده را روایت کنند. بنابراین، ممکن است انجام این کار چند هفته و حتی چند ماه طول بکشد. همچنین به علت اینکه هدف مستندسازان آشکار کردن یک موضوع است، باید در مورد موضوع عکس‌ها مطالعه و تحقیق کنند. اما عکاسان خبری برای فهم موضوع اصلی زمان نمی‌گذارند.
• داستان‌سرایی متفاوت: عکاس‌های خبری به‌جای اینکه روی ثبت یک ویژگی یا رویکرد تمرکز کنند، از یک رویداد عینی عکس می‌گیرند. اما مستندسازان برای بیان یک داستان، یک ویژگی یا موضوع خاص را شاخص می‌کنند. بنابراین، مستندسازان به داستان‌سرایی اهمیت بیشتری می‌دهند.
• ارتباط با سوژه‌های عکس: مستندسازان برای اینکه یک داستان را به طور جذاب بیان کنند، باید با سوژه‌های عکس زمان بگذارند و تعامل کنند، در حالی عکاس‌های خبری با سوژه ارتباط برقرار نمی‌کنند.

آیا مستندسازی با دوربین عکاسی فقط شامل انسان‌ها می‌شود؟

بااینکه خاطره‌انگیزترین عکس‌های مستند به سوژه‌های انسانی مربوط می‌شوند، اما مستندسازی و آگاه کردن جامعه به یک موضوع انسانی محدود نیست. مستندسازی توسط دوربین عکاسی به انواع مختلفی؛ مانند محیط‌زیست، مکان‌های تاریخی و … تقسیم می‌شود.

مهم‌ترین هدف عکاس‌های مستندساز چیست؟

این سبک عکاسی به‌عنوان ابزاری برای افزایش آگاهی به کار می‌رود. بنابراین، اساتید عکاسی به‌جای بررسی عکس‌های مستند از دید زیبایی‌شناختی، به داستان‌سرایی و واقع‌بینی اهمیت می‌دهند.

عکاسی مستند نسبت به سایر ژانرهای عکاسی در داستان‌سرایی و بیان واقعیت‌ها قدرت بالایی دارد. تصاویر تخیلی و غیرواقعی جهان را فراگرفته‌اند. درنتیجه، اطلاعات واقعی کمتر از سایر اخبار منتشر می‌شوند.

از طرفی با وجود موضوعات مهمی، مانند تاریخ و محیط‌زیست آگاهی از واقعیت‌ها اهمیت زیادی پیدا می‌کند. به همین دلیل عکاسی به کمک مستندسازی می‌رود تا فهم جامعه نسبت به مسائل مهم بیشتر شود. پیشنهاد می‌کنیم برای اینکه در این سبک عکاسی موفق باشید، آثار و نمونه کارهای اساتید بزرگ را مورد بررسی قرار دهید.

منبع ++++